Lehçede Yeterlilik, Zorunluluk ve Düzensiz Fiiller, Bazı Önemli Fiillerin Geniş ve Şimdiki Zaman Çekimleri (Konu 41)

Merhaba Arkadaşlar,

Bu konuda yeterlilik, zorunluluk ve düzensiz fiiller, bazı önemli fiillerin geniş ve şimdiki zaman çekimleri göreceğiz. Yalnız bir şey söylemek istiyorum. Ben Lehçe dilinin gramer olarak alt yapım olmadığından, yani işin uzmanı olmadığım için pek detaylara giremiyorum. Sadece ana hatlarını elimden geldiği kadar yazmaya çalışıyorum. Detaylı dilbilgisi için internette Lehçe dilinin dilbilgisini anlatan siteler, kaynaklar mevcuttur ve onlara bakmanızı tavsiye ederim. Bunu yazmamın sebebi ise ileride yazacağım konuya hazırlık içindir.

Bazı pratik kitaplarda “ben, biz ve sizli” fiil kullanırken “sen, o, onlar” filleri atlamaktadır. Bu yüzden, bazı önemli fiillerin çekimlerini şahıs zamirleriyle beraber yazıyorum. Gelin beraber bazı fiilleri ana hatlarıyla başlık altında ve örnekleriyle görelim:

Yeterlilik fiili                                                                  

móc (T.O = muts) --> ....-bilmek

mogę (T.O = moge) -->  .....-bilirim

możesz (T.O = mojeş) --> .....-bilirsin
może (T.O = moje) --> ....-bilir

możemy (T.O = mojemı) --> .....-biliriz
możecie (T.O = mojeçe) --> .....-bilirsiniz
mogą (T.O = mogon) --> .....-bilirler

Czy mogę wymienić tu pieniądze? (T.O = Çı moge vımeniç tu penyonje?) --> Parayı dövize bozabilir miyim?
Czy możemy zapłacić czekami podróżnymi? (T.O = Çı mojemı zapvançiç çekami podrujnımi?) --> Seyahat çekiyle ödeyebilir miyiz?

Zorunluluk Fiili                                                              

musieć (T.O = museç) -->  ...-meli/-malı

muszę (T.O = muşe) --> ....-malıyım/-meliyim
musisz (T.O = musiş) --> ....-malısın/-melisin
musi (T.O = musi) --> .....-malı/-meli

musimy (T.O = musimı) --> .....-malıyız/-meliyiz
musicie (T.O = musiçe) --> .....-malısınız/-melisiniz
muszą (T.O = muşon) --> .....-malılar/-meliler

Muszę iść do domu (T.O = Muşe işç do domu) --> Eve gitmeliyim.

Być Düzensiz Fiilin Geniş-Şimdiki ve Gelecek Zaman Çekimi

Lehçe dilbilgisine göre dört tip zaman varmış: Geçmiş, geniş, şimdiki ve gelecek. Geniş ve şimdi zamanlar aynı formda kullanıyormuş. İngilizce konuşan arkadaşlar bilir. Bu tıpkı İngilizcedeki “I am, you are, he is” gibi düzensiz fiilin çekimi benziyor:                                                                                        

być (T.O = bıç)   <--Geniş-Şimdiki zaman hali

jestem (T.O = yestem) --> …-ım/-im/-um/…
jesteś (T.O = yesteş) -->…-sın/-sin/-sun/…
jest (T.O = yest) --> …

jesteśmy (T.O =  yesteşmı) -->...-ız/-iz/-uz/…
jesteście (T.O = yesteşçe) --> …-sınız/-siniz/-sunuz /…
są (T.O = son) -->…-lar/-ler

Jestem Fatih (T.O = Yestem Fatih) --> Ben Fatih’im

być    <-- Gelecek zaman hali

będę (T.O = bende) -->…-cağım/-ceğim
będziesz (T.O = benceş) --> …-caksın/-ceksin
będzie (T.O = bencye) --> …-acak/-ecek

będziemy (T.O = bencemı) --> …-cağız/ -ceğiz
będziecie (T.O = benceçe) --> …-caksınız/-ceksiniz
będą (T.O = bendon) --> …-acaklar/-ecekler

*** Not: Bu być düzensiz fiilin başka kullanım alanları varmış. Konu için Lehçe dilbilgisi kaynaklarına bakmanızı şiddetle tavsiye ediyorum.   

Bazı Önemli Fiillerin Çekimi (Geniş-Şimdiki Hali)                   

chcieć (T.O = hçeç) --> istemek

chcę (T.O = hçe) --> isterim / istiyorum
chcesz (T.O = hçeş) --> istersin / istiyorsun
chce (T.O = hçe ) --> ister / istiyor

chcemy (T.O = hçemı) --> isteriz / istiyoruz
chcecie (T.O = hçece) --> istersiniz / istiyorsunuz
chcą (T.O = hçon) --> isterler / istiyorlar

pić (T.O = piç) --> içmek

piję (T.O = piye) --> içiyorum
pijesz (T.O = piyeş) --> içiyorsun
pije (T.O = piye) --> içiyor

pijemy (T.O = piyemı) --> içiyoruz
pijecie (T.O = piyeçe) --> içiyorsunuz
piją (T.O = piyon ) --> içiyorlar

pijemy wino wieczorem (T.O = piyemı vino viçorem) --> akşamleyin şarap içeriz

jeść (T.O = yeşç) --> yemek, yemek yemek

jem (T.O = yem) --> yiyorum
jesz (T.O = jeş) --> yiyorsun
je (T.O = ye) --> yiyor

jemy (T.O = yemı) --> yiyoruz
jecie (T.O = yeçe) --> yiyorsunuz
jedzą (T.O = yecon) --> yiyorlar

Nie jemy teraz śniadania.(T.O = Nye yemı teras şnadanya) --> Şimdi kahvaltı yapmıyoruz

kupić (T.O = kupiç) --> Satın almak, almak

kupię (T.O = kupye) --> alıyorum
kupisz (T.O = kupiş) --> alıyorsun
kupi (T.O = kupi) --> alıyor

kupimy (T.O = kupimı) --> alıyoruz
kupicie (T.O = kupiçe) --> alıyorsunuz
kupią (T.O = kupyon) --> alıyorlar

lubić (T.O = lubiç) --> hoşlanmak, beğenmek
 
lubię (T.O = lubye ) --> hoşlanıyorum
lubisz (T.O = lubiş) --> hoşlanırsın
lubi (T.O = lubi) --> hoşlanır

lubimy (T.O = lubimı) --> hoşlanırız
lubicie (T.O = lubiçe) --> hoşlanırsınız
lubią (T.O = lubyon) --> hoşlanırlar

On ją lubi. (T.O = On yon lubi) --> O ondan hoşlanır
Lubie czerwone wino (T.O = Lubye çervone vino) --> Kırmızı şarap severim

wiedzieć (T.O = vyeceç) --> bilmek

wiem  (T.O = vyem) --> biliyorum
wiesz (T.O = vyeş) --> biliyorsun
wie (T.O = vye) --> biliyor

wiemy (T.O = vyemı) --> biliyoruz
wiecie (T.O = vyeçe) --> biliyorsunuz
wiedzą (T.O = vyecon) --> biliyorlar

iść (T.O = işç) --> gitmek, yayan gitmek

idę (T.O = ide ) --> gidiyorum
idziesz (T.O = iceş) --> gidiyorsun
idzie (T.O =  ice) --> gidiyor

idziemy (T.O = icemı) --> gidiyoruz
idziecie (T.O = iceçe) --> gidiyorsunuz
idą (T.O = idon) --> gidiyorlar

Gdzie teraz idziesz?(T.O = Gce teras iceş?) --> Nereye gidiyorsun şimdi?
Z kim teraz idziesz?(T.O = Skim teras iceş?) --> Şimdi kiminle gidiyorsun?
Idę teraz z moim bratem(T.O = ide teras smoim bratem) --> Şimdi kardeşimle gidiyorum
O której idziesz spac? (T.O =  Okturey iceş spats?) -->Yatağa kaçta gidiyorsun?

mieć (T.O = meç ) --> sahip olmak <- Biz bunu “var” diyebiliriz

mam (T.O = mam) --> *Var
masz (T.O = maş) --> *
ma (T.O = ma) --> *

mamy (T.O = mamı) --> *
macie (T.O = maçe) --> *
mają (T.O = mayon) --> *

Konuyu burada bitiyorum. Yeniden başka bir konuyla buluşmak dileğiyle… Her şey gönlünüzce olsun arkadaşlar. İyi çalışmalar...

-------------------------------------------------------------------------------------------------------
Not: Burada Lehçe sözcüklerin Türkçe okunuşu yaklaşık olarak verilmiştir. Bazı okunuşlar yanlış olabilir. Konularda varsa ifade ya da cümle için eksiklikler, eksik olanları tam yazıp, yanlış olanları düzeltip güncelleyeceğim.  Lehçe ve Türkçe cümle kuruluş yanlışım ya da imla hatası olursa; önerileriniz veya eleştirileriniz varsa, lütfen buraya yazınız. Sizlerden alacağım öneri ve görüşlerinden yararlanarak bu bloğumu daha iyi yazacağım ve ona göre güncelleyeceğim. İlgilinize teşekkür ederim.

Note: I write this blog for my hobby. Friends! If I did something wrong in Polish lessons- for instance, words, sentences, and conversations... etc, please warn or tell me. If you have any opinions, wishes, about this Polish lessons, please tell me them. Your opinions are very important for me. Thanks for your interest.