Lehçede Durum Dilbilgisi (Case Grammar) ve Çoğul Yapma Yöntemleri (3. Bölüm - Kısım 2)

Merhaba Arkadaşlar!

Önceki blogumda "Yönelme durumu" hakkında kısaca bilgi vermiştim. Bugün de " -e halinin(yönelme durumunun)" tekil ve çoğul formunun nasıl olduğunu ve onların çoğul yapma yöntemlerini göreceğiz.

Yönelme Durumun Tekil Biçimi

1-) Eril İsimler:

Eril isimler genel olarak yönelme halinde "-owi" ekini alırlar. Bazıları da "-u" ya da "-y" ekini alabiliyorlar.

a) "-owi" eki

Eril isimlerin çoğu "yönelme halinde"  bu eki kullanıyor. Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

Dom -- Domowi --> Ev -- Eve

Syn -- Synowi --> Oğul -- Oğla

Student -- Studentowi --> Öğrenci -- Öğrenciye

Polak -- Polakowi --> Leh -- Lehe

Stół -- Stółowi --> Masa -- Masaya

Wujek -- Wujkowi --> Amca -- Amcaya  <-- Ünlü düşmesine dikkat!

Not 1: Daha önceki konularda bazı eril isimlerdeki ünlü harfler, takı aldığı zaman "ünlü değişmesi" olabileceğini görmüştük. Unutan arkadaşlarımız varsa onları hatırlatmak için aşağıya değişime uğrayan bazı ünlüleri yazıyorum. Lütfen onları ezberleyelim:

-ą <--> -ę  ya da -e ;

-ó <--> -o olur.

Kısa bir hatırlatmadan sonra örneklere devam edelim:

Mąż -- Mężowi --> Koca -- Kocaya <-- Ünlü değişimine dikkat!

Pokój -- Pokojowi --> Oda -- Odaya <-- Ünlü değişimine dikkat!

Not 2: Bazı eril isimlerin sonundaki ünsüz harfler-- özellikle tek tırnaklı olanlar--  "yönelme hali" eki alındığında onlar değişime uğrar (yani sadeleşir) ve "-i" alır;  bazı durumlarda harf düşmesi olabilir:

-ć --> -ciowi  ,   -ń--> -niowi   ,   -ś --> -siowi   

olur. Bunu daha iyi anlamanız için örnekleri inceleyelim:

Koń -- Koniowi --> At -- Ata

Uczeń -- Uczniowi --> Çırak -- Çırağa <-- Ünlü düşmesine dikkat!

Gość -- Gościowi --> Konuk -- Konuğa

b) "-u" eki:

Bazı eril isimler  "yönelme halinde"  "-u" takısı alabiliyor:

Kot -- Kotu --> Kedi -- Kediye

** Ojciec -- Ojcu --> Baba -- Babaya

Brat -- Bratu --> Kardeş -- Kardeşe

** Pies -- Psu --> Köpek -- Köpeğe

2-) Dişil İsimler

Dişil isimler genel olarak "yönelme halinde "  "-e" ya da "-ie" eki alabilir. Bazıları da " -y ya da -i" ekini alırlar. Tabi bu kuralın istisnaları olacağını da unutmayınız.

* Yapılış Formülleri

*** Önce dişil ismin sonundaki "-a" harfi atılır ve sonra:

a) Dişil ismin sonu "-e" ya da "-ie"eki alanlar:

ch --> sz -e ---> -sze 

g --> dz -e  ---> -dze

k --> c-e  ---> -ce

Droga -- Drodze --> Yol -- Yola

Potęga -- Potędze --> Güç -- Güce

Córka -- Córce --> Kız çocuk -- Kız çocuğa

Blacha -- Blasze --> Metal sac -- Metal saca

İpucu: Arkadaşlar, dişil ismin "yönelme halindeki"  "-ie" takısını alma konusunu daha iyi anlamanız için Lehçedeki bazı ünsüz harflerini ve onlara ek alışında ortaya çıkan değişiklilikleri ezberlemenizi tavsiye ediyorum. Gelin beraber onları ana hatlarıyla öğrenelim. Daha detaylı bilgi için lütfen diğer kaynaklara bakınız arkadaşlar:

* b, f, m, p, w --> aynen alınır +ie

Lampa  -- Lampie --> Lamba -- Lambaya

Mama -- Mamie --> Anne -- Anneye

Choroba -- Chorobie --> Hastalık -- Hastalığa

*d --> dzi / dź ,             n --> ni / ń ,              s --> si / ś ,    

t --> ci /ć ,                    z --> zi / ź ,             zd --> ździ / źdź

Rata -- Racie  --> Taksit -- Taksite

Sosna -- Sośnie --> Çam -- Çama

* ł --> l ,  r --> rz ,   st --> ści

Szkoła -- Szkole --> Okul -- Okula

b) Dişil ismin sonu "-y" ve "-i"eki alanlar:

* c, cz, dz, dż, sz, rz, ż --> Aynen kalıyor + y

Aşağıdaki örnekleri görelim:

Burza -- Burzy --> Fırtına -- Fırtınaya

Noc -- Nocy --> Gece -- Geceye

* "-ja" ya da "-ia" ile biten yabancı kökenli dişil isimler --> yönelme halinde sonu "-i" takısını alır.

Lekcja -- Lekcji --> Ders -- Derse

Historia -- Historii --> Tarih -- Tarihe

İstisnalar: Myśl -- Myśli --> Fikir -- Fikre

3-) Nötr İsimler

Nötr isimler çoğunlukla yönelme halinde, sonu" -um " ile biten yabancı kökenli nötr isimler hariç, "-u" takısını alırlar:

Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

Miasto -- Miastu --> Şehir -- Şehre

Krzesło -- Krzesłu --> Sandalye -- Sandalyeye

Okno -- Oknu --> Pencere -- Pencereye

Serce -- Sercu --> Kalp -- Kalbe

Zadanie -- Zadaniu --> Görev - Göreve

Mieszkanie --  Mieszkaniu--> Apartman -- Apartmana

İpucu: Arkadaşlar, dikkat ederseniz nötr isimin sonu "-o, -e ve -ie" bitenler, "-u" takısı alıyor.

İstisnalar: İmię -- İmieniu --> İsim -- İsme

Dziewczę -- Dziewczęciu --> Genç kız -- Genç kıza

** Nasıl Çoğul Yapılır?

Yönelme Halinin Çoğul Biçimi

*Lehçedeki üç isim türü, yönelme halinde istinasız "-om" çoğul takısını alır. Leh arkadaşıma göre, bazı isimler çoğul eki alındığında duruma göre ünlü - ünsüz harf değişikliği olabilir ama bu kural çok fazla bozulmaz. Beraber aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

Syn -- Synom --> Oğul -- Oğullara

Student -- Studentom --> Öğrenci -- Öğrencilere

Pies -- Psom --> Köpek -- Köpeklere <-- Ünlü değişimine dikkat!

Kot -- Kotom --> Kedi -- Kedilere

Mąż -- Mężom --> Koca -- Kocalara <-- Ünlü değişimine dikkat!

Babcia -- Babciom --> Nine -- Ninelere

Kuchnia -- Kuchniom --> Mutfak -- Mutfaklara

Koń -- Koniom --> At -- Atlara <-- Ünsüz değişimine dikkat!

Gość -- Gościom --> At -- Atlara <-- Ünsüz değişimine dikkat!

Okno -- Oknom --> Pencere -- Pencerelere

Muzeum -- Muzeom --> Müze -- Müzelere

Książka -- Książkom --> Kitap -- Kitaplara

Konuyu burada bitiriyorum. Kafanıza takılan sorular varsa lütfen Leh(Polonyalı) arkadaşlara ya da Google'a  sorunuz. İşlerimin yoğunluğu nedeniyle sonraki blogum yazısı gecikebilir. Kendinize iyi bakınız! Yakın zamanda yeniden görüşmek dileğiyle Allaha emanet olunuz arkadaşlar! İyi çalışmalar!

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Not: Arkadaşlar! Burada Lehçe sözcüklerin Türkçe okunuşu yaklaşık olarak verilmiştir. Bazı okunuşlar yanlış olabilir. Konularda varsa ifade ya da cümle için eksiklikler, eksik olanları tam yazıp, yanlış olanları düzeltip güncelleyeceğim. Lehçe ve Türkçe cümle kuruluş yanlışım ya da imla hatası olursa;  gözden kaçırdığım bir şey olursa;  önerileriniz veya eleştirileriniz varsa, lütfen buraya yazınız. Sizlerden alacağım öneri ve görüşlerinden yararlanarak bu bloğumu daha iyi yazacağım ve ona göre güncelleyeceğim. İlgilinize teşekkür ederim.

Note: I write this blog for my hobby. Friends! If I do something wrong in Polish lessons- for instance, words, sentences, and conversations... etc, please warn or tell me. If you have any opinions, wishes, about this Polish lessons, please tell me them. Your opinions are very important for me. Thanks for your interest.