Lehçede Geçmiş Zamanlı Filler ve Yapılış Kuralları (Konu 51)

Merhaba Arkadaşlar

Bu konuyu yazmamın nedeni ise blogger’ın bana gönderdiği raporlarından birine göre, blogumdaki bazı ziyaretçilerin arama kutusunda “Polonyaca Geçmiş zaman, Lehçe geçmiş zaman, Lehçe geçmiş zaman kuralı” diye yazılmalarıdır. Ben bu konunun teknik ayrıntılarına girmeyeceğim. Sadece ana hatlarıyla geçmiş zamanı ve yapılış kurallarını yazmaya çalışacağım. Belki ileriki revizyonlarda istek olursa, birinden yardım alabilirsem güncelleyebilirim. Neyse fazla uzatmadan konuya başlayalım:

Geçmiş Zaman Yapılışı

*Ara Ekler:

Tekil

Erkek Tekil  --> -ł
Dişi Tekil -->  -ła
Nötr --> -ło

Çoğul

Erkek çoğul  --> -li
Dişi ve diğer çoğul --> -ły     <--Not: Diğer çoğul kız-erkek karışımı ve nötrleri kapsıyor.

**Son ekler

Tekil

1.Tekil Kişi (Ben) --> -(e)m

2. Tekil Kişi (Sen) --> -(e)ś

3. Tekil Kişi (O) --> …. (Bunun eki yoktur!)

Çoğul

1. Çoğul Kişi --> -śmy
2. Çoğul Kişi --> -ście
3. Çoğul Kişi -->…. (Bunun eki yoktur!)


Nasıl yapılır?

Fiilin sonundaki “-ć”  (örneğin stać fiili) harfi düşer, hangi kişi vurgulanacaksa yukarıdaki yazdığım ara ek;  sonra kişi zamanı önceki eke uygun olarak son ek eklenir. Aşağıdaki formülü ve örnekleri incelerseniz ne demek istediğimi daha iyi anlayacaksınız arkadaşlar. Gelin beraber formülü ve örnekleri görelim:

Formülü

Fiil + ara ek + son ek   

Örnekler

“İçtim” cümlesini erkek olarak çekimini yapalım:

Pić --> Pi -ł (Erkek için ara ek) -em (Son ek (1. Tekil kişi)) ---> Piłem <- İçtim (Erkek)

Şimdi de “verdim” cümlesini dişi olarak çekimini yapalım:

Dać --> Da -ła (Dişiler için ara ek) -m (Son ek (1. Tekil kişi)) ---> Dałam <- Verdim (Bayan)

Şimdi yukarıda örnekte açıkladığım “Pić” fiilinin detaylı çekimlerini aşağıda yazıyorum. Bunları dikkatli incelemenizi tavsiye ederim.

Pić

Erkekler için

Tekil

1. Tekil Kişi (Ben) --> Piłem  <-İçtim

2. Tekil Kişi (Sen) --> Piłeś <-İçtin

3. Tekil Kişi (O) --> Pił  <-İçti

Çoğul

1. Çoğul Kişi (Biz) --> Piliśmy  <-İçtik

2. Çoğul Kişi (Siz) --> Piliście <-İçtiniz

3. Çoğul Kişi (Onlar) --> Pili  <-İçtiler

Dişiler için

Tekil

1. Tekil Kişi (Ben) --> Piłam <-İçtim

2. Tekil Kişi (Sen) --> Piłaś <-İçtin

3. Tekil Kişi (O) --> Piła <-İçti

Çoğul

1. Çoğul Kişi (Biz) --> Piłyśmy <-İçtik

2. Çoğul Kişi (Siz) --> Piłyście <-İçtiniz

3. Çoğul Kişi (Onlar) --> Piły <-İçtiler

Nötrler için

Tekil

3. Tekil Şahıs --> Piło

*Not: Nötrlerin çoğulu dişilerin çoğuluyla aynıdır.

** Yapılışlarda bazı kuralları varmış. Ben dilbilgisel detaylara girmeden, ana hatları göstereceğim:

* Sonu “-ąć “ biten filler:

Bu “ą” harfi “ę” ye dönüşür ve genellikle “dişi” ve “nötr” lerde kullanılır:

Örnekler:

Zacząć (--> Başlamak) fiiline dikkatli bakalım arkadaşlar:

Zacząłem --> Başladım (Erkek)

Zaczęłam --> Başladım (Dişi)

*Leh arkadaşıma göre, bu grupta Lehçeyi yeni öğrenenler bazen bu kısımlarda hata yapıyorlarmış. Bundan dolayı, böyle fiilleri yazarken buna dikkat etmeliyiz arkadaşlar.

* Sonu “-eć” biten fiiller:

Bu “e” harfi “a” ya dönüşür ve genellikle “dişi” ve “nötr” lerde kullanılır:

Słyszeć (--> Duymak)

Słyszałem --> Duydum (Erkek)

Słyszałam --> Duydum (Dişi)

Sonu “-ść” ve “c” ile biten fiiller:

Benim bunu izah etmem zor görünüyor ama şöyle dersem; bu fiillerde, geniş-şimdiki fiilinin 1. Tekil kişi formundan yola çıkılarak geçmiş zaman ekleniyor. Örneğini beraber görelim:

Móc (--> …-abilmek) 

Geniş-şimdiki zaman hali:

1.Tekil hali --> Mogę  <-- burada “ę” yi kaldırıyoruz.

onu kaldırdıktan sonra geri kalan "mog" fiilini  kurallara göre geçmiş zaman formuna dönüştürelim:

Mog -ł (Erkek için ara ek) -em (Son ek (1. Tekil kişi))  --> Mogłem (Erkek)
Mog -ła (Dişiler için ara ek) -m (Son ek (1. Tekil kişi)) --> Mogłam (Dişi)

Bir de aynı İngilizcede olduğu gibi Lehçede düzensiz fiillerin geçmiş zamanı varmış. Bununla ilgili detayları lehçe dilbilgisi sitelerinde bulabilirsiniz.

Konuyu bitiyorum arkadaşlar. Bir sonraki blogda görüşmek üzere iyi çalışmalar.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Not: Burada Lehçe sözcüklerin Türkçe okunuşu yaklaşık olarak verilmiştir. Bazı okunuşlar yanlış olabilir. Konularda varsa ifade ya da cümle için eksiklikler, eksik olanları tam yazıp, yanlış olanları düzeltip güncelleyeceğim.  Lehçe ve Türkçe cümle kuruluş yanlışım ya da imla hatası olursa; önerileriniz veya eleştirileriniz varsa, lütfen buraya yazınız. Sizlerden alacağım öneri ve görüşlerinden yararlanarak bu bloğumu daha iyi yazacağım ve ona göre güncelleyeceğim. İlgilinize teşekkür ederim.

 

Note: I write this blog for my hobby. Friends! If I do something wrong in Polish lessons- for instance, words, sentences, and conversations... etc, please warn or tell me. If you have any opinions, wishes, about this Polish lessons, please tell me them. Your opinions are very important for me. Thanks for your interest.

Lehçe Bazı Geniş-Şimdiki Zamanlı Fillerin Listesi (Konu 50)

Merhaba Arkadaşlar,

 

Bugünkü konuda blogumu takip eden arkadaşların istekleri üzerine, bazı fillerin geniş-şimdiki zamanlı olarak çekilmiş halini okunuşlarıyla beraber liste olarak yazıyorum.

Bu Listeyi okumak için aşağıdaki formülü inceleyiniz arkadaşlar:

 

Fiil

Lehçe karşılığı – Fiilin 1.Tekil hali –2.Tekil hali

--------------------------------------------------------------------------------------------

Açmak

Otwierać  (T.O = otferaç) -- otwieram  (T.O = otferam) -- otwierasz (T.O =  otferaş)

 

Ağlamak

Płakać  (T.O = pvakaç) -- płaczę (T.O = pvaçe) -- płaczesz (T.O = pvaçeş)

 

Almak

Brać  (T.O = braç) -- biorę (T.O = byore) -- bierzesz (T.O = bejeş)

 

(Satın) almak

Kupować (T.O =  kupovaç) -- kupuję (T.O = kupuye) -- kupujesz (T.O = kupuyeş)

 

Anlamak

Rozumieć  (T.O = rozumyeç) -- rozumiem (T.O = rozumyem) -- rozumiesz (T.O = rozumyeş)

 

Aramak

Szukać  (T.O =  şukaç) -- szukam  (T.O = şukam) -- szukasz (T.O = sukaş)

 

Ayakta durmak, dikilmek, ayağa kalmak

Stać  (T.O = staç) -- stoję (T.O = stoye) -- stoisz (T.O = stoyş)

 

Aynı fikirde olmak, katılmak, razı olmak

Zgadzać się (T.O = zgacaç şe) -- zgadzam się (T.O = zgacam şe) -- zgadzasz się (T.O = zgacaş şe)

 

Başlamak

Zaczynać  (T.O = zaçınaç) -- zaczynam  (T.O = zaçınam) -- zaczynasz (T.O = zaçınaş)

 

Beklemek

 Czekać  (T.O = çekaç) -- czekam (T.O = çekam) -- czekasz (T.O = çekaş)

 

Bilmek

 Wiedzieć  (T.O = vyeceç) -- wiem  (T.O = vyem) -- wiesz (T.O = vieş)

 

Bitirmek

Kończyć  (T.O = koniçıç) -- kończę (T.O = koniçe) -- kończysz (T.O = koniçış)

 

Bulmak

Znajdować (T.O = znaydovaç) -- znajduję (T.O = znayduye) -- znajdujesz (T.O = znayduyeş)

 

Buluşmak

Spotykać (T.O = spotıkaç) -- spotykam  (T.O = spotıkam) -- spotykasz (T.O = spotıkaş)

 

Çalışmak

Pracować  (T.O = pratsovaç) -- pracuję (T.O = pratsuye) -- pracujesz (T.O = pratsuyeş)

 

Dans etmek

Tańczyć  (T.O = taniçıç) --  tańczę (T.O = taniçe) -- tańczysz (T.O = taniçış)

 

Dinlemek

Słuchać (T.O = svuhaç) -- słucham (T.O = svuham) -- słuchasz (T.O = svuhaş)

 

Duymak

Słyszeć (T.O = svseç) -- słyszę (T.O = svışe) -- słyszysz (T.O = svışış)

 

Düşünmek, zannetmek

Myśleć (T.O = mışleç) -- myślę (T.O = mışle) -- myślisz (T.O = mışliş)

 

Elde etmek, gidip getirmek, alıp getirmek

Dostawać  (T.O = dostavaç) -- dostaję (T.O = dostaye) -- dostajesz (T.O = dostayeş)

 

(Fiyat) etmek, malolmak 

Kosztować (T.O = koştovaç) -- kosztuję (T.O = koştuye) -- kosztuje (T.O = koştuye)

 

Geri dönmek

Wracać  (T.O = vratsaç) -- wracam  (T.O = vratsam) -- wracasz (T.O = vratsaş)

 

(Sık sık) gitmek 

Chodzić  (T.O = hociç) -- chodzę (T.O = hoce) -- chodzisz (T.O = hociş)

 

(Yürüyerek) gitmek 

Iść (T.O = işç) -- idę (T.O = ide) -- idziesz (T.O = iceş)

 

Gitmek, sürmek

Jeździć (T.O = yezçiç) -- jeżdżę (T.O = yezce) -- jeździsz (T.O = yezciş)

 

Gitmek, sürmek

Jechać  (T.O = yehaç) -- jadę (T.O = yade) -- jedziesz (T.O = yeceş)

 

Göndermek

Posyłać (T.O = posıvaç) -- posyłam (T.O = posıvam) -- posyłasz (T.O = posıvaş)

 

Görmek

Widzieć  (T.O = viceç) -- widzę (T.O = vice) -- widzisz (T.O = viciş)

 

Görünmek

Wyglądać  (T.O = vıglondaç) -- wyglądam (T.O = vıglondam) -- wyglądasz (T.O = vıglondaş)

 

Gülmek

Śmiać się (T.O = şmyaçşe) -- śmieję się (T.O = şmyeye şe) -- śmiejesz się (T.O = şmyeyeş şe)

 

Hatırlamak

Pamiętać (T.O = pamyentaç) -- pamiętam  (T.O = pamyentam) -- pamiętasz (T.O = pamyentaş)

 

Hoşlanmak, beğenmek

Lubić  (T.O = lubiç ) -- lubię (T.O = lubye) -- lubisz (T.O = lubiş)

 

İçmek

Pić  (T.O = piç) -- piję (T.O = piye) -- pijesz (T.O = pyeş)

 

İnşa etmek, yapmak

Budować (T.O = budovaç) -- buduję (T.O = buduye ) -- budujesz (T.O = buduyeş)

 

İstemek

 Chcieć  (T.O = hçeç) -- chcę (T.O = hçe) -- chcesz (T.O = hçeş)

 

İzlemek

Oglądać  (T.O = oglondaç) -- oglądam  (T.O = oglondam) -- oglądasz (T.O = oglondaş)

 

Kapatmak

Zamykać  (T.O = zamıkaç) -- zamykam  (T.O = zamıkam) -- zamykasz (T.O = zamıkaş)

 

Kaybetmek

Gubić  (T.O = gubiç) -- gubię (T.O =  gube) -- gubisz (T.O = gubiş)

 

Konuşmak

Mówić  (T.O = muviç) -- mówię (T.O = muvye) -- mówisz (T.O = muviş)

 

Korkmak

Bać się (T.O = baç şe) -- boję się (T.O = boye şe) -- boisz się (T.O = boiş şe)

 

Mahvetmek, içine etmek, zarar vermek

Psuć  (T.O = psuç) -- psuję (T.O = psuye) -- psujesz (T.O = psuyeş)

 

Memnun olmak

Cieszyć się (T.O = çeşıç şe) -- cieszę się (T.O = çeşe şe) -- cieszysz się (T.O = çeşış şe)

 

Okumak

Czytać (T.O = çıtaç) -- czytam (T.O = çıtam) -- czytasz (T.O = çıtaş)

 

Oturmak

 Siedzieć  (T.O = şeceç) -- siedzę (T.O = şece ) -- siedzisz (T.O = şeciş)

 

Oturmak, yaşamak

 Mieszkać  (T.O = myeşkaç) -- mieszkam (T.O = myeşkam) -- mieszkasz (T.O = myeşkaş)

 

Oynamak

Grać  (T.O = graç) -- gram  (T.O = gram) -- grasz (T.O = graş)

 

Ödemek

Płacić  (T.O =  pvaçiç) -- płacę (T.O = pvatse) -- płacisz (T.O = pvatsiş)

 

Para kazanmak

Zarabiać  (T.O = zarabyaç) -- zarabiam (T.O = zarabyam ) -- zarabiasz (T.O = zarabyaş)

 

Pişirmek

Gotować (T.O = gotovaç) -- gotuję (T.O = gotuye) -- gotujesz (T.O = gotuyeş)

 

Satmak, satışa sunmak

Sprzedawać (T.O = spşedavaç) -- sprzedaję (T.O = spşedaye) -- sprzedajesz (T.O = spşedayeş)

 

Sevmek

Kochać (T.O = kohaç) -- kocham  (T.O = koham ) -- kochasz (T.O = kohaş)

 

Söylemek, demek

Mówić (T.O = muviç) -- mówię (T.O = muvye ) -- mówisz (T.O = muviş)

 

Şarkı söylemek, ötmek

Śpiewać (T.O = şpyevaç) -- śpiewam  (T.O = şpyevam) -- śpiewasz (T.O = şpyevaş)

 

Şaşırmak

 Dziwić się (T.O = civiç şe) -- dziwię się (T.O = civye şe) -- dziwisz się (T.O = civyiş şe)

 

Şüphelenmek

Wątpić  (T.O = vontpiç) -- wątpię (T.O = vontpe) -- wątpisz (T.O = vontpiş)

 

Tanımak, bilmek

Znać  (T.O = znaç) -- znam (T.O = znam) -- znasz (T.O = znaş)

 

Taşımak

Nieść (T.O = nieşç) -- niosę (T.O = nyose) -- niesiesz (T.O = nyeşeş )

 

Tercih etmek

Woleć (T.O = voleç) -- wolę (T.O = vole) -- wolisz (T.O = voliş)

 

Teşekkür etmek

Dziękować (T.O = cinkovaç) -- dziękuję (T.O = cinkuye) -- dziękujesz (T.O = cinkuyeş)

 

Uçmak

Lecieć (T.O = leçeç) -- lecę (T.O = letse) -- lecisz (T.O = letsiş)

 

Uyumak

Spać (T.O = spaç) -- śpię (T.O = şpye) -- śpisz (T.O = şpiş)

 

Var olmak, bulunmak

Istnieć (T.O = istnyeç) -- istnieję (T.O = istneye) -- istniejesz (T.O = istenyeyeş)

 

Vermek

Dawać  (T.O = davaç) -- daję (T.O = daye) -- dajesz (T.O = dayeş)

 

Yalan söylemek

 Leżeć  (T.O = lejeç) -- leżę (T.O = leje) -- leżysz (T.O = lejız)

 

Yapabilmek, nasıl yapılacağını bilmek

Umieć  (T.O = umyeç) -- umiem (T.O = umyem) -- umiesz (T.O = umyeş)

 

Yapmak

Robić (T.O = robiç) -- robię (T.O = robye) -- robisz (T.O = robisz)

 

Yardım etmek

Pomagać  (T.O = pomagaç) -- pomagam (T.O = pomagam) -- pomagasz (T.O = pomagaş)

 

Yaşamak

 Żyć  (T.O = jıç) -- żyję (T.O = jıye) -- żyjesz (T.O = jıyeş)

 

Yazmak

Pisać  (T.O =  pisaç) -- piszę (T.O = pişe) -- piszesz (T.O = pişeş)

 

Yemek yemek

Jeść,  (T.O = yeşç ) -- jem (T.O = yem) -- jesz (T.O = yeş)

 

Yıkamak, yıkanmak

Myć się (T.O = mıç şe) -- myję się (T.O = mıye şe) --  myjesz się (T.O = mıyeş şe)

 

Bu listeden olmayan bazı fiilleri buraya tıklayarak bakabilirsiniz arkadaşlar.

 

Konumu burada bitiyorum. Bir sonraki yeni konuyla buluşmak dileğiyle… Her şeyin gönlünüzce olsun diliyorum arkadaşlar. İyi çalışmalar!

-----------------------------------------------------------------------------------

Not: Burada Lehçe sözcüklerin Türkçe okunuşu yaklaşık olarak verilmiştir. Bazı okunuşlar yanlış olabilir. Konularda varsa ifade ya da cümle için eksiklikler, eksik olanları tam yazıp, yanlış olanları düzeltip güncelleyeceğim.  Lehçe ve Türkçe cümle kuruluş yanlışım ya da imla hatası olursa; önerileriniz veya eleştirileriniz varsa, lütfen buraya yazınız. Sizlerden alacağım öneri ve görüşlerinden yararlanarak bu bloğumu daha iyi yazacağım ve ona göre güncelleyeceğim. İlgilinize teşekkür ederim.

 

Note: I write this blog for my hobby. Friends! If I do something wrong in Polish lessons- for instance, words, sentences, and conversations... etc, please warn or tell me. If you have any opinions, wishes, about this Polish lessons, please tell me them. Your opinions are very important for me. Thanks for your interest.

Lehçede Bazı Zamanlı Fiillerin Çekimi. 2.Bölüm (Konu 49.2)

Tekrar merhaba arkadaşlar!

 

Bu konuda kaldığımız yerden devam ediyoruz:

 

 

3.Grup --> Sonu  “-em ,-esz" eki alan fiiller

 

1. Tekil Kişi (Ben)  --> -em

2. Tekil Kişi (Sen) -->  -esz

3. Tekil Kişi (O) --> -e

 

Çoğul

1. Çoğul Kişi (Biz) -->  -emy

2. Çoğul Kişi (Siz)  -->  -ecie

3. Çoğul Kişi (Onlar) --> -eją

 

 

Not: Bu çekim grubundaki bazı fiiller istisnai olarak "-dzą"  eki alabilir.

 

Çekim Örnekleri

 

rozumieć --> anlamak

rozumiem --> anlarım/anlıyorum

rozumiesz --> anlarsın/anlıyorsun   

rozumie --> anlar/anlıyor

 

rozumiemy --> anlarız/anlıyoruz 

rozumiecie --> anlarsınız/anlıyorsunuz

rozumieją --> anlarlar/anlıyorlar

-

wiedzieć --> bilmek

wiem --> bilirim/biliyorum 

wiesz --> bilirsin/biliyorsun

wie --> bilir/biliyor

-

wiemy --> biliriz/biliyoruz

wiecie --> bilirsiniz/biliyorsunuz

wiedzą --> bilirler/biliyorlar

-

 

4.Grup -->  Sonu “ -am, -asz” eki alan fiiller.

 

Tekil

1. Tekil Kişi (Ben)  --> -am

2. Tekil Kişi (Sen) -->  -asz

3. Tekil Kişi (O) --> -a

-

Çoğul

1. Çoğul Kişi (Biz) -->  -amy

2. Çoğul Kişi (Siz)  -->  -acie

3. Çoğul Kişi (Onlar) -->  -ają

 

Çekim Örnekleri

 

pytać --> sormak

pytam --> sorarım/soruyorum 

pytasz --> sorarsın/soruyorsun

pyta --> sorar/soruyor

-

pytamy --> sorarız/soruyoruz

pytacie --> sorarsınız/soruyorsunuz 

pytają --> sorarlar/soruyorlar

-

mieć -->  sahip olmak.

mam --> sahibim

masz --> sahipsin

ma --> sahip

-

mamy --> sahibiz 

macie --> sahipsiniz

mają --> sahipler

 

Diğer fiil çeşitlerini ve çekimlerini buraya tıklayarak bakabilirsiniz.

 

*Bir de aynı İngilizcede olduğu gibi Lehçede de düzensiz fiillerin geniş zaman çekimleri de varmış. Bununla ilgili detayları lehçe dilbilgisi sitelerinde bulabilirsiniz.

 

Biliyorum, bu konuda size göre bazı yerlerde eksiklikler olabilir. Çünkü önceden söylediğim gibi Lehçe dilbilgisini yazmak alanıma girmiyor. Sadece ana hatlarını vermekle yetiyorum. Daha detaylı bilgi için diğer kaynaklara bakmanızı ya da internette Leh arkadaşlara sormanızı tavsiye ediyorum.

 

Bir sonraki konumda bazı fillerin listesini ve bu öğrendiğimiz zamanlı fiillerin çekimli halini yazmayı düşünüyorum. Sonraki konuda buluşmak dileğiyle arkadaşlar, iyi çalışmalar!

 

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Not: Burada Lehçe sözcüklerin Türkçe okunuşu yaklaşık olarak verilmiştir. Bazı okunuşlar yanlış olabilir. Konularda varsa ifade ya da cümle için eksiklikler, eksik olanları tam yazıp, yanlış olanları düzeltip güncelleyeceğim.  Lehçe ve Türkçe cümle kuruluş yanlışım ya da imla hatası olursa; önerileriniz veya eleştirileriniz varsa, lütfen buraya yazınız. Sizlerden alacağım öneri ve görüşlerinden yararlanarak bu bloğumu daha iyi yazacağım ve ona göre güncelleyeceğim. İlgilinize teşekkür ederim.

 

Note: I write this blog for my hobby. Friends! If I do something wrong in Polish lessons- for instance, words, sentences, and conversations... etc, please warn or tell me. If you have any opinions, wishes, about this Polish lessons, please tell me them. Your opinions are very important for me. Thanks for your interest.