1 Şubat 2014 Cumartesi

Lehçede Geçmiş Zamanlı Filler ve Yapılış Kuralları (Konu 51)

Merhaba Arkadaşlar

Bu konuyu yazmamın nedeni ise blogger’ın bana gönderdiği raporlarından birine göre, blogumdaki bazı ziyaretçilerin arama kutusunda “Polonyaca Geçmiş zaman, Lehçe geçmiş zaman, Lehçe geçmiş zaman kuralı” diye yazılmalarıdır. Ben bu konunun teknik ayrıntılarına girmeyeceğim. Sadece ana hatlarıyla geçmiş zamanı ve yapılış kurallarını yazmaya çalışacağım. Belki ileriki revizyonlarda istek olursa, birinden yardım alabilirsem güncelleyebilirim. Neyse fazla uzatmadan konuya başlayalım:

Geçmiş Zaman Yapılışı
*Ara Ekler:

Tekil
Erkek Tekil  --> -ł
Dişi Tekil -->  -ła
Nötr --> -ło

Çoğul
Erkek çoğul  --> -li
Dişi ve diğer çoğul --> -ły     <--Not: Diğer çoğul kız-erkek karışımı ve nötrleri kapsıyor.

**Son ekler
Tekil

1.Tekil Kişi (Ben) --> -(e)m
2. Tekil Kişi (Sen) --> -(e)ś
3. Tekil Kişi (O) --> …. (Bunun eki yoktur!)

Çoğul
1. Çoğul Kişi --> -śmy
2. Çoğul Kişi --> -ście
3. Çoğul Kişi -->…. (Bunun eki yoktur!)


Nasıl yapılır?

Fiilin sonundaki “ (örneğin stać fiili) harfi düşer, hangi kişi vurgulanacaksa yukarıdaki yazdığım ara ek;  sonra kişi zamanı önceki eke uygun olarak son ek eklenir. Aşağıdaki formülü ve örnekleri incelerseniz ne demek istediğimi daha iyi anlayacaksınız arkadaşlar. Gelin beraber formülü ve örnekleri görelim:

Formülü
Fiil + ara ek + son ek   

Örnekler
“İçtim” cümlesini erkek olarak çekimini yapalım:

Pić --> Pi -ł (Erkek için ara ek) -em (Son ek (1. Tekil kişi)) ---> Piłem <- İçtim (Erkek)
Şimdi de “verdim” cümlesini dişi olarak çekimini yapalım:

Dać --> Da -ła (Dişiler için ara ek) -m (Son ek (1. Tekil kişi)) ---> Dałam <- Verdim (Bayan)

Şimdi yukarıda örnekte açıkladığım “Pić” fiilinin detaylı çekimlerini aşağıda yazıyorum. Bunları dikkatli incelemenizi tavsiye ederim.
Pić

Erkekler için
Tekil

1. Tekil Kişi (Ben) --> Piłem  <-İçtim
2. Tekil Kişi (Sen) --> Piłeś <-İçtin

3. Tekil Kişi (O) --> Pił  <-İçti

Çoğul
1. Çoğul Kişi (Biz) --> Piliśmy  <-İçtik

2. Çoğul Kişi (Siz) --> Piliście <-İçtiniz
3. Çoğul Kişi (Onlar) --> Pili  <-İçtiler

Dişiler için
Tekil

1. Tekil Kişi (Ben) --> Piłam <-İçtim

2. Tekil Kişi (Sen) --> Piłaś <-İçtin
3. Tekil Kişi (O) --> Piła <-İçti

Çoğul
1. Çoğul Kişi (Biz) --> Piłyśmy <-İçtik

2. Çoğul Kişi (Siz) --> Piłyście <-İçtiniz
3. Çoğul Kişi (Onlar) --> Piły <-İçtiler

Nötrler için
Tekil

3. Tekil Şahıs --> Piło

*Not: Nötrlerin çoğulu dişilerin çoğuluyla aynıdır.

** Yapılışlarda bazı kuralları varmış. Ben dilbilgisel detaylara girmeden, ana hatları göstereceğim:

* Sonu “-ąć “ biten filler:
Bu “ą” harfi “ę” ye dönüşür ve genellikle “dişi” ve “nötr” lerde kullanılır:

Örnekler:
Zacząć (--> Başlamak) fiiline dikkatli bakalım arkadaşlar:

Zacząłem --> Başladım (Erkek)
Zaczęłam --> Başladım (Dişi)

*Leh arkadaşıma göre, bu grupta Lehçeyi yeni öğrenenler bazen bu kısımlarda hata yapıyorlarmış. Bundan dolayı, böyle fiilleri yazarken buna dikkat etmeliyiz arkadaşlar.

* Sonu “-eć” biten fiiller:

Bu “e” harfi “a” ya dönüşür ve genellikle “dişi” ve “nötr” lerde kullanılır:
Słyszeć (--> Duymak)

Słyszałem --> Duydum (Erkek)

Słyszałam --> Duydum (Dişi)

Sonu “-ść” ve “c” ile biten fiiller:
Benim bunu izah etmem zor görünüyor ama şöyle dersem; bu fiillerde, geniş-şimdiki fiilinin 1. Tekil kişi formundan yola çıkılarak geçmiş zaman ekleniyor. Örneğini beraber görelim:

Móc (--> …-abilmek) 
Geniş-şimdiki zaman hali:

1.Tekil hali --> Mogę  <-- burada “ę” yi kaldırıyoruz.
onu kaldırdıktan sonra geri kalan "mog" fiilini  kurallara göre geçmiş zaman formuna dönüştürelim:
Mog -ł (Erkek için ara ek) -em (Son ek (1. Tekil kişi))  --> Mogłem (Erkek)
Mog -ła (Dişiler için ara ek) -m (Son ek (1. Tekil kişi)) --> Mogłam (Dişi)

Bir de aynı İngilizcede olduğu gibi Lehçede düzensiz fiillerin geçmiş zamanı varmış. Bununla ilgili detayları lehçe dilbilgisi sitelerinde bulabilirsiniz.
Konuyu bitiyorum arkadaşlar. Bir sonraki blogda görüşmek üzere iyi çalışmalar.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Not: Burada Lehçe sözcüklerin Türkçe okunuşu yaklaşık olarak verilmiştir. Bazı okunuşlar yanlış olabilir. Konularda varsa ifade ya da cümle için eksiklikler, eksik olanları tam yazıp, yanlış olanları düzeltip güncelleyeceğim.  Lehçe ve Türkçe cümle kuruluş yanlışım ya da imla hatası olursa; önerileriniz veya eleştirileriniz varsa, lütfen buraya yazınız. Sizlerden alacağım öneri ve görüşlerinden yararlanarak bu bloğumu daha iyi yazacağım ve ona göre güncelleyeceğim. İlgilinize teşekkür ederim.

 
Note: I write this blog for my hobby. Friends! If I do something wrong in Polish lessons- for instance, words, sentences, and conversations... etc, please warn or tell me. If you have any opinions, wishes, about this Polish lessons, please tell me them. Your opinions are very important for me. Thanks for your interest.

Lehçe Bazı Geniş-Şimdiki Zamanlı Fillerin Listesi (Konu 50)

Merhaba Arkadaşlar,
 
Bugünkü konuda blogumu takip eden arkadaşların istekleri üzerine, bazı fillerin geniş-şimdiki zamanlı olarak çekilmiş halini okunuşlarıyla beraber liste olarak yazıyorum.
Bu Listeyi okumak için aşağıdaki formülü inceleyiniz arkadaşlar:
 
Fiil
Lehçe karşılığı Fiilin 1.Tekil hali 2.Tekil hali
--------------------------------------------------------------------------------------------
Açmak
Otwierać  (T.O = otferaç) -- otwieram  (T.O = otferam) -- otwierasz (T.O =  otferaş)
 
Ağlamak
Płakać  (T.O = pvakaç) -- płaczę (T.O = pvaçe) -- płaczesz (T.O = pvaçeş)
 
Almak
Brać  (T.O = braç) -- biorę (T.O = byore) -- bierzesz (T.O = bejeş)
 
(Satın) almak
Kupować (T.O =  kupovaç) -- kupuję (T.O = kupuye) -- kupujesz (T.O = kupuyeş)
 
Anlamak
Rozumieć  (T.O = rozumyeç) -- rozumiem (T.O = rozumyem) -- rozumiesz (T.O = rozumyeş)
 
Aramak
Szukać  (T.O =  şukaç) -- szukam  (T.O = şukam) -- szukasz (T.O = sukaş)
 
Ayakta durmak, dikilmek, ayağa kalmak
Stać  (T.O = staç) -- stoję (T.O = stoye) -- stoisz (T.O = stoyş)
 
Aynı fikirde olmak, katılmak, razı olmak
Zgadzać się (T.O = zgacaç şe) -- zgadzam się (T.O = zgacam şe) -- zgadzasz się (T.O = zgacaş şe)
 
Başlamak
Zaczynać  (T.O = zaçınaç) -- zaczynam  (T.O = zaçınam) -- zaczynasz (T.O = zaçınaş)
 
Beklemek
 Czekać  (T.O = çekaç) -- czekam (T.O = çekam) -- czekasz (T.O = çekaş)
 
Bilmek
 Wiedzieć  (T.O = vyeceç) -- wiem  (T.O = vyem) -- wiesz (T.O = vieş)
 
Bitirmek
Kończyć  (T.O = koniçıç) -- kończę (T.O = koniçe) -- kończysz (T.O = koniçış)
 
Bulmak
Znajdować (T.O = znaydovaç) -- znajduję (T.O = znayduye) -- znajdujesz (T.O = znayduyeş)
 
Buluşmak
Spotykać (T.O = spotıkaç) -- spotykam  (T.O = spotıkam) -- spotykasz (T.O = spotıkaş)
 
Çalışmak
Pracować  (T.O = pratsovaç) -- pracuję (T.O = pratsuye) -- pracujesz (T.O = pratsuyeş)
 
Dans etmek
Tańczyć  (T.O = taniçıç) --  tańczę (T.O = taniçe) -- tańczysz (T.O = taniçış)
 
Dinlemek
Słuchać (T.O = svuhaç) -- słucham (T.O = svuham) -- słuchasz (T.O = svuhaş)
 
Duymak
Słyszeć (T.O = svseç) -- słyszę (T.O = svışe) -- słyszysz (T.O = svışış)
 
Düşünmek, zannetmek
Myśleć (T.O = mışleç) -- myślę (T.O = mışle) -- myślisz (T.O = mışliş)
 
Elde etmek, gidip getirmek, alıp getirmek
Dostawać  (T.O = dostavaç) -- dostaję (T.O = dostaye) -- dostajesz (T.O = dostayeş)
 
(Fiyat) etmek, malolmak 
Kosztować (T.O = koştovaç) -- kosztuję (T.O = koştuye) -- kosztuje (T.O = koştuye)
 
Geri dönmek
Wracać  (T.O = vratsaç) -- wracam  (T.O = vratsam) -- wracasz (T.O = vratsaş)
 
(Sık sık) gitmek 
Chodzić  (T.O = hociç) -- chodzę (T.O = hoce) -- chodzisz (T.O = hociş)
 
(Yürüyerek) gitmek 
Iść (T.O = işç) -- idę (T.O = ide) -- idziesz (T.O = iceş)
 
Gitmek, sürmek
Jeździć (T.O = yezçiç) -- jeżdżę (T.O = yezce) -- jeździsz (T.O = yezciş)
 
Gitmek, sürmek
Jechać  (T.O = yehaç) -- jadę (T.O = yade) -- jedziesz (T.O = yeceş)
 
Göndermek
Posyłać (T.O = posıvaç) -- posyłam (T.O = posıvam) -- posyłasz (T.O = posıvaş)
 
Görmek
Widzieć  (T.O = viceç) -- widzę (T.O = vice) -- widzisz (T.O = viciş)
 
Görünmek
Wyglądać  (T.O = vıglondaç) -- wyglądam (T.O = vıglondam) -- wyglądasz (T.O = vıglondaş)
 
Gülmek
Śmiać się (T.O = şmyaçşe) -- śmieję się (T.O = şmyeye şe) -- śmiejesz się (T.O = şmyeyeş şe)
 
Hatırlamak
Pamiętać (T.O = pamyentaç) -- pamiętam  (T.O = pamyentam) -- pamiętasz (T.O = pamyentaş)
 
Hoşlanmak, beğenmek
Lubić  (T.O = lubiç ) -- lubię (T.O = lubye) -- lubisz (T.O = lubiş)
 
İçmek
Pić  (T.O = piç) -- piję (T.O = piye) -- pijesz (T.O = pyeş)
 
İnşa etmek, yapmak
Budować (T.O = budovaç) -- buduję (T.O = buduye ) -- budujesz (T.O = buduyeş)
 
İstemek
 Chcieć  (T.O = hçeç) -- chcę (T.O = hçe) -- chcesz (T.O = hçeş)
 
İzlemek
Oglądać  (T.O = oglondaç) -- oglądam  (T.O = oglondam) -- oglądasz (T.O = oglondaş)
 
Kapatmak
Zamykać  (T.O = zamıkaç) -- zamykam  (T.O = zamıkam) -- zamykasz (T.O = zamıkaş)
 
Kaybetmek
Gubić  (T.O = gubiç) -- gubię (T.O =  gube) -- gubisz (T.O = gubiş)
 
Konuşmak
Mówić  (T.O = muviç) -- mówię (T.O = muvye) -- mówisz (T.O = muviş)
 
Korkmak
Bać się (T.O = baç şe) -- boję się (T.O = boye şe) -- boisz się (T.O = boiş şe)
 
Mahvetmek, içine etmek, zarar vermek
Psuć  (T.O = psuç) -- psuję (T.O = psuye) -- psujesz (T.O = psuyeş)
 
Memnun olmak
Cieszyć się (T.O = çeşıç şe) -- cieszę się (T.O = çeşe şe) -- cieszysz się (T.O = çeşış şe)
 
Okumak
Czytać (T.O = çıtaç) -- czytam (T.O = çıtam) -- czytasz (T.O = çıtaş)
 
Oturmak
 Siedzieć  (T.O = şeceç) -- siedzę (T.O = şece ) -- siedzisz (T.O = şeciş)
 
Oturmak, yaşamak
 Mieszkać  (T.O = myeşkaç) -- mieszkam (T.O = myeşkam) -- mieszkasz (T.O = myeşkaş)
 
Oynamak
Grać  (T.O = graç) -- gram  (T.O = gram) -- grasz (T.O = graş)
 
Ödemek
Płacić  (T.O =  pvaçiç) -- płacę (T.O = pvatse) -- płacisz (T.O = pvatsiş)
 
Para kazanmak
Zarabiać  (T.O = zarabyaç) -- zarabiam (T.O = zarabyam ) -- zarabiasz (T.O = zarabyaş)
 
Pişirmek
Gotować (T.O = gotovaç) -- gotuję (T.O = gotuye) -- gotujesz (T.O = gotuyeş)
 
Satmak, satışa sunmak
Sprzedawać (T.O = spşedavaç) -- sprzedaję (T.O = spşedaye) -- sprzedajesz (T.O = spşedayeş)
 
Sevmek
Kochać (T.O = kohaç) -- kocham  (T.O = koham ) -- kochasz (T.O = kohaş)
 
Söylemek, demek
Mówić (T.O = muviç) -- mówię (T.O = muvye ) -- mówisz (T.O = muviş)
 
Şarkı söylemek, ötmek
Śpiewać (T.O = şpyevaç) -- śpiewam  (T.O = şpyevam) -- śpiewasz (T.O = şpyevaş)
 
Şaşırmak
 Dziwić się (T.O = civiç şe) -- dziwię się (T.O = civye şe) -- dziwisz się (T.O = civyiş şe)
 
Şüphelenmek
Wątpić  (T.O = vontpiç) -- wątpię (T.O = vontpe) -- wątpisz (T.O = vontpiş)
 
Tanımak, bilmek
Znać  (T.O = znaç) -- znam (T.O = znam) -- znasz (T.O = znaş)
 
Taşımak
Nieść (T.O = nieşç) -- niosę (T.O = nyose) -- niesiesz (T.O = nyeşeş )
 
Tercih etmek
Woleć (T.O = voleç) -- wolę (T.O = vole) -- wolisz (T.O = voliş)
 
Teşekkür etmek
Dziękować (T.O = cinkovaç) -- dziękuję (T.O = cinkuye) -- dziękujesz (T.O = cinkuyeş)
 
Uçmak
Lecieć (T.O = leçeç) -- lecę (T.O = letse) -- lecisz (T.O = letsiş)
 
Uyumak
Spać (T.O = spaç) -- śpię (T.O = şpye) -- śpisz (T.O = şpiş)
 
Var olmak, bulunmak
Istnieć (T.O = istnyeç) -- istnieję (T.O = istneye) -- istniejesz (T.O = istenyeyeş)
 
Vermek
Dawać  (T.O = davaç) -- daję (T.O = daye) -- dajesz (T.O = dayeş)
 
Yalan söylemek
 Leżeć  (T.O = lejeç) -- leżę (T.O = leje) -- leżysz (T.O = lejız)
 
Yapabilmek, nasıl yapılacağını bilmek
Umieć  (T.O = umyeç) -- umiem (T.O = umyem) -- umiesz (T.O = umyeş)
 
Yapmak
Robić (T.O = robiç) -- robię (T.O = robye) -- robisz (T.O = robisz)
 
Yardım etmek
Pomagać  (T.O = pomagaç) -- pomagam (T.O = pomagam) -- pomagasz (T.O = pomagaş)
 
Yaşamak
 Żyć  (T.O = jıç) -- żyję (T.O = jıye) -- żyjesz (T.O = jıyeş)
 
Yazmak
Pisać  (T.O =  pisaç) -- piszę (T.O = pişe) -- piszesz (T.O = pişeş)
 
Yemek yemek
Jeść,  (T.O = yeşç ) -- jem (T.O = yem) -- jesz (T.O = yeş)
 
Yıkamak, yıkanmak
Myć się (T.O = mıç şe) -- myję się (T.O = mıye şe) --  myjesz się (T.O = mıyeş şe)
 
Bu listeden olmayan bazı fiilleri buraya tıklayarak bakabilirsiniz arkadaşlar.
 
Konumu burada bitiyorum. Bir sonraki yeni konuyla buluşmak dileğiyle… Her şeyin gönlünüzce olsun diliyorum arkadaşlar. İyi çalışmalar!
-----------------------------------------------------------------------------------
Not: Burada Lehçe sözcüklerin Türkçe okunuşu yaklaşık olarak verilmiştir. Bazı okunuşlar yanlış olabilir. Konularda varsa ifade ya da cümle için eksiklikler, eksik olanları tam yazıp, yanlış olanları düzeltip güncelleyeceğim.  Lehçe ve Türkçe cümle kuruluş yanlışım ya da imla hatası olursa; önerileriniz veya eleştirileriniz varsa, lütfen buraya yazınız. Sizlerden alacağım öneri ve görüşlerinden yararlanarak bu bloğumu daha iyi yazacağım ve ona göre güncelleyeceğim. İlgilinize teşekkür ederim.
 
Note: I write this blog for my hobby. Friends! If I do something wrong in Polish lessons- for instance, words, sentences, and conversations... etc, please warn or tell me. If you have any opinions, wishes, about this Polish lessons, please tell me them. Your opinions are very important for me. Thanks for your interest.

Lehçede Bazı Zamanlı Fiillerin Çekimi. 2.Bölüm (Konu 49.2)

Tekrar merhaba arkadaşlar!
 
Bu konuda kaldığımız yerden devam ediyoruz:
 
 
3.Grup --> Sonu  -em ,-esz" eki alan fiiller
 
1. Tekil Kişi (Ben)  --> -em
2. Tekil Kişi (Sen) -->  -esz
3. Tekil Kişi (O) --> -e
 
Çoğul
1. Çoğul Kişi (Biz) -->  -emy
2. Çoğul Kişi (Siz)  -->  -ecie
3. Çoğul Kişi (Onlar) --> -eją
 
 
Not: Bu çekim grubundaki bazı fiiller istisnai olarak "-dzą"  eki alabilir.
 
Çekim Örnekleri
 
rozumieć --> anlamak

rozumiem --> anlarım/anlıyorum
rozumiesz --> anlarsın/anlıyorsun   
rozumie --> anlar/anlıyor
 
rozumiemy --> anlarız/anlıyoruz 
rozumiecie --> anlarsınız/anlıyorsunuz
rozumieją --> anlarlar/anlıyorlar
-
wiedzieć --> bilmek

wiem --> bilirim/biliyorum 
wiesz --> bilirsin/biliyorsun
wie --> bilir/biliyor
-
wiemy --> biliriz/biliyoruz
wiecie --> bilirsiniz/biliyorsunuz
wiedzą --> bilirler/biliyorlar
-
 
4.Grup -->  Sonu “ -am, -asz” eki alan fiiller.
 
Tekil
1. Tekil Kişi (Ben)  --> -am
2. Tekil Kişi (Sen) -->  -asz
3. Tekil Kişi (O) --> -a
-
Çoğul
1. Çoğul Kişi (Biz) -->  -amy
2. Çoğul Kişi (Siz)  -->  -acie
3. Çoğul Kişi (Onlar) -->  -ają
 
Çekim Örnekleri
 
pytać --> sormak

pytam --> sorarım/soruyorum 
pytasz --> sorarsın/soruyorsun
pyta --> sorar/soruyor
-
pytamy --> sorarız/soruyoruz
pytacie --> sorarsınız/soruyorsunuz 
pytają --> sorarlar/soruyorlar
-
mieć -->  sahip olmak.

mam --> sahibim
masz --> sahipsin
ma --> sahip
-
mamy --> sahibiz 
macie --> sahipsiniz
mają --> sahipler
 
Diğer fiil çeşitlerini ve çekimlerini buraya tıklayarak bakabilirsiniz.
 
*Bir de aynı İngilizcede olduğu gibi Lehçede de düzensiz fiillerin geniş zaman çekimleri de varmış. Bununla ilgili detayları lehçe dilbilgisi sitelerinde bulabilirsiniz.
 
Biliyorum, bu konuda size göre bazı yerlerde eksiklikler olabilir. Çünkü önceden söylediğim gibi Lehçe dilbilgisini yazmak alanıma girmiyor. Sadece ana hatlarını vermekle yetiyorum. Daha detaylı bilgi için diğer kaynaklara bakmanızı ya da internette Leh arkadaşlara sormanızı tavsiye ediyorum.
 
Bir sonraki konumda bazı fillerin listesini ve bu öğrendiğimiz zamanlı fiillerin çekimli halini yazmayı düşünüyorum. Sonraki konuda buluşmak dileğiyle arkadaşlar, iyi çalışmalar!
 
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Not: Burada Lehçe sözcüklerin Türkçe okunuşu yaklaşık olarak verilmiştir. Bazı okunuşlar yanlış olabilir. Konularda varsa ifade ya da cümle için eksiklikler, eksik olanları tam yazıp, yanlış olanları düzeltip güncelleyeceğim.  Lehçe ve Türkçe cümle kuruluş yanlışım ya da imla hatası olursa; önerileriniz veya eleştirileriniz varsa, lütfen buraya yazınız. Sizlerden alacağım öneri ve görüşlerinden yararlanarak bu bloğumu daha iyi yazacağım ve ona göre güncelleyeceğim. İlgilinize teşekkür ederim.
 
Note: I write this blog for my hobby. Friends! If I do something wrong in Polish lessons- for instance, words, sentences, and conversations... etc, please warn or tell me. If you have any opinions, wishes, about this Polish lessons, please tell me them. Your opinions are very important for me. Thanks for your interest.